2023ko irailak 07
Bilboko Campusa
Deustuko Unibertsitateak AHRI Conference antolatu zuen irailaren 7an, 8an eta 9an, giza eskubideen arloan garrantzi handia duen ekitaldia, bost kontinenteetako Giza Eskubideen 80 institutu baino gehiago bildu zituena.
Deustuko Unibertsitateko Pedro Arrupe Giza Eskubideen Institutuak, Giza Eskubideen Institutuen Nazioarteko Elkartearekin (AHRI) elkarlanean, antolatu zuen kongresu horretan 200 bat akademiko, ikertzaile eta erakundeetako arduradun eta giza eskubideen defentsan lan egiten duten pertsona gailenek hartu zuten parte. Unibertsitatea sare horretako kide da 2013az geroztik, eta Jesusen Lagundiak eta Deustuko Unibertsitateak giza eskubideekin duten konpromisoa sendotzen du bertan parte hartzeak.
Iñigo Urkullu Eusko Jaurlaritzako lehendakariak eta Juan Jose Etxeberria errektoreak inauguratu zuten irailaren 7an "Giza eskubideen defentsa jomugan" izeneko mundu mailako ekitaldi hau. Helburua hau izan zen: giza eskubideen defendatzaileek egungo gizartean duten funtsezko eginkizunari bere balioa aitortzea eta testuinguru jakin batzuetan nolako erronka eta arriskuei egin behar dieten aurre begien bistan jartzea.
Gai hori aukeratzeak garrantzi berezia du; izan ere, 2023. urte honetan Nazio Batuen Batzar Nagusiak Giza Eskubideen Defendatzaileei buruzko Adierazpena onartu zueneko 25. urteurrena ospatzen da, 1998ko abenduaren 10ean, egin baitzen. Tresna juridiko hori gorabehera, 5 kontinenteetan giza eskubideak defendatzen saiatzen diren pertsonen egoerak dramatikoa izaten jarraitzen du. Adierazpenak aurrerapen batzuk ekarri baditu ere, defendatzaileek mehatxuak, erasoak, estigmatizazio, kriminalizazio eta judizializazio prozesuak, desagertzeak, torturak edo hilketak sufritzen jarraitzen dute. Zenbait talde, hala nola giza eskubideen defendatzaile diren emakumeak, herri indigenak, haurrak edo LGTBI+ komunitateko pertsonak, egoera zaurgarriagoan daude, eta diskriminazio eta estigmatizazio mota ugari jasaten dituzte. Eta hori guztia gero eta inpunitate handiagoko giroan egiteak erakusten du estatu askok ez dutela borondate politikorik giza eskubideen defendatzaileen lana eraginkortasunez babesteko eta haien aurka egiten diren krimenen kontra egiteko.
Mundu seguruagoa
Juan José Etxeberria kezkatuta agertu zen egoera horrekin, eta Deustuko Unibertsitateak lehenengo pertsonan bizi duela adierazi zuen. Ildo horretan, gogora ekarri zuen 2019an Cristina Bautista Deustuko Unibertsitateko ikaslearen heriotza, Kolonbian bere bizkartzainekin batera hil zutena, giza eskubideen defendatzaile gisa egindako lanagatik. Urtebete geroago, Santiago Manuin hil zen, Peruko buruzagi indigena eta Unibertsitateko ikasle ohia bera ere, baliabide naturalak erauzteko borrokan indarkeria geldiarazteko ahaleginean jasandako zaurien ondorioz urteetan gaixorik egon ondoren. Iaz Afganistango giza eskubideen defendatzaile batzuei egindako harreraz ere hitz egin zuen. Horrek euren egoera eta herrialdetik ihes egiteko beharra partekatzeko balio izan du.
Eta berrikiago, Nikaraguako egoeraz eta Managuako Universidad Centro Americana ixteko eta herrialdean Jesusen Lagundia legez kanpo uzteko Gobernuaren erabaki arbitrarioez mintzatu zen. "UCA unibertsitate senidea dugu -esan zuen-, eta harekin lotura ugari ditugu; beraz, gertutasunez bizi dugu haren sufrimendua eta Nikaraguako askatasunaren eta giza eskubideen kausarako zer dakarren". Hori dela eta, Deustuko Unibertsitatea UCAko ikasleak hartzeko prestatzen ari dela iragarri zuen, "bertan ikasketak jarraitu ezin dituztelako eta gure ateak jotzen ari direlako".
Errektorearen ustez, errealitate hauen aurrean, "Akademiak gure erantzukizuna eta konpromisoa hartu nahi ditugu mundu hobe eta seguruagoaren alde egiteko". Eta Unibertsitateak, arestian aipatutako ekimenekin ez ezik, prestakuntza, ikerketa eta intzidentzia-transferentziako proiektu ugariren bidez ere egiten du lan. Horien artean, Latinoamerikako buruzagi indigenentzako giza eskubideei buruzko prestakuntza programa azpimarratu zuen, giza eskubideen defendatzaileen figurarekin lotura berezia duelako. 130 buruzagi indigena baino gehiago, giza eskubideen eta lurrerako eta lurralderako eskubidearen defendatzaile, trebatu dira Deustun giza eskubideen nazioarteko sisteman eta beren eskubideen defentsa, babes eta sustapenarekin lotutako gaietan. Santiago eta Cristina programa horretako ikasleak izan ziren. Hitzaldi osoa.
Esperientzia beltza Euskadin
Iñigo Urkullu lehendakariak, bestalde, gogora ekarri zuen Euskadik hamarkadetan sufritu izan duen eskubideen urraketa, "diktadura beltz eta luze batek eta terrorismoaren eta indarkeriaren zentzugabekeriaren eta bidegabekeriaren erasoek" eraginda, eta ziurtatu zuen jarrera horiek aspaldi ez dutela lekurik Euskadin, nahiz eta "gaur egun ere – argitu zuen- prozesu irekian jarraitzen dugun, zauriak pixkanaka sendatzeko bidean". Adierazi zuenez, beste garai batzuk bizi ditugula jakin arren, "inoiz ez dugu ahaztu behar pertsona batzuk jada ez daudela gure artean".
Bere ustez, urteetako "esperientzia beltz" horrek indartu egin du Euskadiren konpromisoa indarkeriarik eza, printzipio eta balio etiko eta demokratikoak, defentsa aktiboa, babesa eta giza eskubideen berme eraginkorra oinarri dituen bizikidetza eredu batekin.
Bere hitzaldiaren beste une batean, munduan giza eskubideentzat zailak diren garaiak bizitzen ari direla ohartarazi zuen, eta "inboluzio-arrisku erreala" dagoela ohartarazi zuen, eta Nikaraguako Gobernuak Jesusen Lagundiak sortu eta gobernatutako Universidad Centro Americana (UCA) itxi izana salatu zuen. Azkenik, Iñigo Urkulluk eskerrak eman zituen nazioarteko konferentziaren ekarpen "apal baina berezi” honengatik, "munduan giza eskubideak defendatzeko, indartzeko eta bermatzeko ahalegin kolektiboari” egiten dion ekarpenagatik. Hitzaldi osoa.
Kongresuaren irekiera instituzionalean parte hartu zuten, halaber, Gorka Urrutia Deustuko Unibertsitateko Giza Eskubideen Institutuko zuzendariak eta Kasey McCall-Smith AHRIko presidenteak, bai eta Wangui Kimari Nairobiko (Kenya) Matare Social Justice Centerreko zuzendariak eta Tania Reneaum Giza Eskubideen Batzorde Interamerikarreko idazkari exekutiboak ere.
Ongietorriko ekitaldi horretan egon ziren beste pertsona batzuk ere: Nerea Melgosa, Berdintasun, Justizia eta Gizarte Politiketako sailburua; Inés Ibáñez de Maeztu, Arartekoaren albokoa; José Antonio Rodríguez Ranz, Giza Eskubide, Lankidetza eta Memoriako sailburuordea; Felipe Gómez, Deustuko Unibertsitateko Giza Eskubideen Institutuko ikertzaile eta AHRI sareko kidea; Manfred Nowak, Veneziako Global Campus of Human Rights-eko idazkari nagusia; Javier Arellano, Deustuko Unibertsitateko Ikerketa eta Nazioarteko Harremanetako errektoreordea; eta Gema Tomás, Zuzenbide Fakultateko dekanoa.
Testuinguru global zalantzazkoa
AHRI konferentziaren helburua hau izan da: eztabaida, esperientzien trukea eta giza eskubide guztien babesa eta sustapena indartzen lagunduko duten jardunbide egokien identifikazioa sustatzea, gero eta zalantzazkoagoa den testuinguru global batean. Horretarako, giza eskubideetan aditu gailenak gonbidatu zituen: Michel Forst Ingurumen Defendatzaileei buruzko errelatore berezia (Aarhuseko Konbentzioaren esparruan) eta Lourdes Castro Kolonbiako "Somos Defensores" elkarteko kidea (Kolonbian bizi den zigorgabetasun egoera jarri zuen mahai gainean), besteak beste.
"Nor da Giza Eskubideen defendatzaileen beldur?" hitzaldian azaldu zuenez, ezarritako babes-mekanismoak gorabehera, defendatzaileen aurkako arriskuak bere horretan jarraitzen du. "Gero eta hilketa gehiago daude", esan zuen, "eta ingurumenaren eta herri indigenen alde borrokatzen dutenak dira ondorio gehien jasaten dituztenak. Erasorik ohikoenak mehatxuak dira: "Beldurraren bidez, jendeak lana utz dezan saiatzen dira". Haren ustez, zigorgabetasunak indarkeria ahalbidetzen du. Aipatu zuen 2002tik 2022ra 1.333 hilketa izan direla eta, horietatik, soilik 75ek izan dutela zigorra. Lourdes Castrok ez zuen ahaztu defendatzaileen azken urteetako lana: "Besteak beste, egoera ahulean dauden pertsonak babestu dituzte eta bidegabeki atxilotuak askatzen lagundu dute", adierazi zuen.
Beste hizlari batzuk ere izan ziren: Antoine Buyse, Utrecht-eko Unibertsitateko SIM Giza Eskubideen Institutukoa; José Aylwin, Txileko Herritarren Behatokikoa; Mario Hurtado, Mexikoko OSC Espaziokoa, eta María Díaz de la Cebosa, RFK Human Rights Spain Fundazioko presidentea. Azken horrek "Speak Truth to Power: un método interactivo para alfabetizar en Derechos Humanos a los jóvenes" izeneko hitzaldia eman zuen. Solasaldi horretan, giza eskubideen defentsarekin konprometituta dauden gazteak prestatzea helburu duen programari buruz hitz egin zuen, beren komunitateetan desberdintasuna markatu dezaten eta beren hezkuntza-erakundeetan giza eskubideen defentsaren kultura sustatu dezaten.
STTP programa Kerry Kennedy Robert F. Kennedyren alaba eta fundazio globaleko presidenteak idatzitako liburuan oinarritzen da. Mundu mailako giza eskubideen defendatzaileen 80 kasu baino gehiagoren esperientzia jasotzen da, eta Nazio Batuen Erakundearen Giza Eskubideen Adierazpen Unibertsalaren inguruan egituratzen da. 6.000 ikaslek eta 400 irakaslek baino gehiagok jaso dute laguntza 2015ean Espainian abian jarri zenetik.
Kongresuan beste gai batzuk ere aztertu ziren: "Hiri zibilaren gaineko presio gero eta handiagoa: giza eskubideak defendatzeko oztopoak eta aukerak", "Akademiaren rola giza eskubideen defendatzaileei laguntzeko" edo "Giza eskubideak babesteko politika publikoak eta arau-esparruak". Mahai-inguru eta hitzaldi horiek osatzeko, hainbat gairi buruzko saio paralelo ugari egin ziren.
Informazio gehiago eta egitarau osoa hemen.
